Cumhuriyet Sonrası Otomotiv Sektörü

Cumhuriyet döneminde; ilk otomobil üretimi, döviz sorunu nedeneyle İstanbul Limanın’daki Tophane gümrük depolarında ‘serbest bölgede’’ Ford Motor Company ile hükümet arasında 25 yıllık anlaşma sonucunda bir montaj fabrikası kurularak başlamıştır.

Tophanedeki gümrük depolarının bir bölümünde bir montaj hattı kuruldu, böylece Türkiye’de ilk oto üretimi başladı. Otomobil ve kamyon üreten fabrikada, tüm parçalar gümrüksüz ithal ediliyordu.


İhracat şartı getirilen anlaşma uyarınca tesisi kuran Ford, burada 450 işçiyle günde 55 otomobil ve 15 adet kamyon üretmeyi hedefliyordu. Bu kamyonlardan Sovyetler Birliğine bir miktar ihraç edilmiştir. 1929’da başlayan, başta ABD’yi ve Avrupa’yı, daha sonra da tüm dünyayı etkileyen Ekonomik Buhran (Ekonomik Kriz), 1930'lu yılarda Türkiye’yi de sarstı. Üretilen araçların çoğu, tarımda da kullanılıyordu. Bu yüzden başta tarım olmak üzere birçok sektör zarar gördü. Ford da fabrikasını 1934 yılında kapatmak zorunda kaldı.

1952 yılında yabancı sanayiciler yerli sanayiciler ile ortaklık sözleşmesi yapmak üzere Türkiye’ye gelmeye başlamışlardır.

-       1950’lerden sonra, özelliklede kırsal kesimlerde düzgün yolları bulunmayan Türkiye’de bir jeep furyası başladı. II. Dünya Savaşı’nın bitmesiyle 1954 yılında tarımda da kullanılması uygun olan Jeep Modellerinin üretilmesi için Tuzla Jeep Fabrikası kuruldu. Fabrikada Türk Willys-Overland askeri cip ve kamyonetleri ile Büssing kamyonları üretildi.

-       1955’te ticari kamyonet üretimine geçildi. 1955 yılında kurulan tamamı Türk olan kadrosu ile Çayırova’da Federal markası ile kamyon montajı ve imalatına başlandı.

-       1958 yılında İstanbul Şişli'de ilk Türk otomobili olan Nobel 200 modeli, Fuldamobil lisansı ile üretilmeye başlandı.

-       1959 yılında Ford Motor Company ve Koç grubunun girişimiyle Otosan kuruldu ve otomobim üretimine dönük yatırımlar bakımından ilk adım atıldı.

-       Yine tamamı Türk olan kadrosu ile 1960 yılında Otosan fabrikasında günde 4 adet Ford Consul otomobil ve 8 adet Ford Thames kamyon üretimine başlandı. 1967 yılında ise hafif ticari araç olan Ford Transit üretimi yapıldı.

-       1960'ların ortalarına doğru Volvo ile ortak araç üretiminde bulunma çalışmaları yapıldı, fakat anlaşılamadı. Pes edilmedi ve 1968 yılında Triumph firmasının ortaklığı ile “Zafer” marka yerli otomobil üretme çalışmalarına başlandı. Fakat Zafer daha tanıtım aşamasındayken bazı kişiler ve çevreler Zafer’i istemedi, baskılara dayanılamadı ve arabanın üretimi durduruldu.



-       1961 yılında, dönemin devlet başkanı Cemal Gürsel’in emriyle Eskişehir Devlet Demiryolları Fabrikası’nda Türk mühendisler tarafından tamamıyla Türkiye’de tasarlanıp geliştirilen ilk otomobil üretildi ve araca Gürsel’in talimatı ile Devrim adı verildi. Toplu iğne dahi üretemeyecek gözle bakılan bir Türkiye’de 135 gün gibi kısa bir sürede, kısıtlı imkanlarla, tamamı Türk yapımı olan 4 adet Devrim üretilmiş ve 29 Ekim 1961 Cumhuriyet Bayramı’nda törenle tanıtılmıştır. Türk milletinden hak ettiği ilgiyi gören Devrim otomobilleri ne yazık ki yatırım konusunda aynı ilgiyi görememiş ve seri üretime geçememiştir.

-       1962 yılında otobüs, minibüs, kamyon, kamyonet, traktör, pick-up ve REO marka askeri araçlarla şasi, radyatör ve benzin deposu gibi araç parçalarını üretecek olan Türk Otomotiv Endüstrileri A.Ş. kuruldu.

-       1963 yılında ise Otokar tarafından Magirus otobüsleri montajı yapılmaya başlandı.

-       1966 yılına gelindiğinde Otosan, İngiliz reliant firmasına prototipini hazırlattığı ve prensipte fberglas gövdeli, iki kapılı, bütün mekanik parçaları Ford’dan alınan adı bir yarışma sonucu belirlenen Anadol’u %53 yerli malzeme katkısı ile üretmeye başladı. İlk üretilen iki kapılı modelden sonra zamanla, dört kapılı, spor ve hobi otomobili modelleri piyasaya sunuldu.

-       1968 yılında Koç grubu İtalyan Fiat S.p.a ile ortak olarak TOFAŞ’ı kurdu.

-       1969 yılında OYAK, Fransız Renault ile bir ortaklık anlaşması yaparak OYAK-RENAULT’u kurdu.

-       1985’te Otosan Ford Taunus modelini, Oyak Renault ise Renault 9 modelini üretmeye başladı.

-       1989 Renault 12 serisi, motor ve karoserinde yapılan küçükdeğişiklerle, Toros modeline dönüştürüldü ve üretimi 2000 yılına kadar devam etti.

-       90’lı yıllarda Renault’un üst sınıf modeli Renault 21’in üretimine başlandı. Yine bu yıl yerli üretim Opel’ler ve Toyota Corolla bantlardan çıktı.

-       1993’te TOE ve 1995 yılında Genoto fabrikaları kapandı.

-       1997 yılında yine ilk yerli üretim olarak Honda Civic ve Hyundai Accent üretimine başlandı.

-       2000-2010 yılları arasında Türkiye spor otomobil üretmeye başladı. Etox; Anadol STC-16 dan sonra Türkiye’de üretilen ikinci spor otomobil olup, henüz prototip aşamasındadır. Diğer spor otomobiller ise, Yonca-Onuk Tersaneleri tarafından üretilen ‘’Onuk Sazan’’ ve ‘’Onuk S-56’’ adlı otomobillerdir. Ayrıca bir girişimci el yapımı olan ‘’Diardi’’ otomobillerini üretmiştir.

-       2007’de Gaziantep'te kurulan Müjdeci Kamyonet firması, Folkvan markalı kamyonetlerin üretim ve montajına başladı. Yine aynı yıl  Fatih Başoğlu, Şamil 1 ve 2 isimli otomobillerini tescil ettirdi.

-       2009’da Türkiye'nin ilk 4×4 yerli cipi Türkar üretildi.

-       2010’da Fiat Doblo’nun üretimine başlandı.

-       2015 yılında EVT S1 isimli spor otomobil üretildi.

-       28 Mayıs 2015 tarihi itibariyle T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Saab 9-3'ün bütün haklarını satın aldı. Saab 9-3, D segmentinde, BMW 3 serisi, Mercedes C sınıfı ve Audi A4 gibi araçların denginde bir araba.

Otomotiv Sektörü, sanayileşmiş ve sanayileşmekte olan ülkelerde eknominin lokomotifidir. Firmalar arası rekabet hızla yükselmektedir. Buradan hareketle, Dünya’da zamanla kendini göstermeyi başaran Türk otomotiv sektörünün günün küresel otomotiv imalatçıları arasında varlığını sürdürebilmesi için, Dünya’da hızla gelişen teknolojilerin yakından takip edilmesi ve teşvikler gibi idari tedbirlerin alınması gerekir.